Sơ đồ tư duy và Phương pháp tạo lập

Bài viết được Thành Nhân và các bạn cùng nhóm thực hiện trong quá trình học tập tại 

trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh

Ngô Thị Phúc Tâm - Trần Thị Thanh Tâm - Võ Thị Hồng Thoa - Hoàng Thị Thu Hằng

I.   Lịch sử sơ đồ tư duy.

Sơ đồ tư duy là một hình thức ghi chép sử dụng màu sắc và hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý tưởng.

Sơ đồ tư duy không phải là một hình thức ghi chép mới xuất hiện gần đây, nó đã tồn tại từ rất lâu, đến những năm 60 của thế kỷ XX, phương pháp sơ đồ tư duy đã được tổng hợp và phát triển bởi Tony Buzan. 

Sơ đồ tư duy được mô tả tổng quát như sau: Ở vị trí trung tâm bản đồ là một hình ảnh hay 1 từ khóa thể hiện một ý tưởng hay khái niệm chủ đạo. Ý trung tâm sẽ được nối với các hình ảnh hay từ khóa cấp 1 bằng các nhánh chính, từ các nhánh chính lại có sự phân nhánh đến các từ khóa cấp 2 để phân nhánh sâu hơn. Cụ thể, sự phân nhánh cứ tiếp tục và các khái niệm hay hình ảnh luôn được nối kết với nhau. Chính sự liên kết này sẽ tạo ra 1 "bức tranh tổng thể" mô tả về ý trung tâm một cách đầy đủ và rõ ràng.

II. Công dụng của sơ đồ tư duy

      Ghi chú.

Ghi chú là công việc thường xuyên, đặc biệt là đối với các bạn sinh viên. Việc ghi chú giúp ta không bỏ lỡ những công việc,  những dự định, những kiến thức, …

Thế nhưng, với cách ghi chú truyền thống, ta khó có thể nhìn thấy được sự trật tự trước sau cũng như mối liên kết giữ các sự kiện.

Hạn chế trên sẽ được khắc phục với sơ đồ tư duy, từ sơ đồ tư duy, ta thấy được các mối liên hệ qua đó ta có thế đưa ra những lựa chọn, dự tính tốt nhất, tiện lợi nhất.

Gợi nhớ.

Vấn đề ghi nhớ trong công việc hay học tập, đặc biệt là đối với các văn bản, kiến thức mang nhiều chi tiết thì việc vận dụng sơ đồ tư duy là lựa chọn tốt hơn cả.

Những từ khóa, những hình ảnh, những mối liên hệ rõ ràng từ sơ đồ tư duy sẽ giúp khả năng ghi nhớ và hồi tưởng của chúng ta được nâng cao hơn

Giải quyết vấn đề.

Có thể nói, sơ đồ hóa trong giải quyết vấn đề là công việc mà nhiều người dùng sơ đồ tư duy thường áp dụng nhất.

Có thể nói, đây là công dụng hàng đầu của sơ đồ tư duy.

Với hướng biểu diễn mở, ta có thế phát huy hết các khả năng như đánh giá, dự liệu, ứng phó… tốt nhất.

Trình bày.

Một vấn đề được trình bày sẽ mạch lạc và đảm bảo logic hơn nếu ta ứng dụng sơ đồ tư duy.

Với các hướng triển khai rõ ràng, từ ngữ ngắn gọn nhưng chưa nội dung khá đầy đủ, người thuyết trình hoàn toàn có thể làm chủ thông tin, việc mà họ cần làm chỉ là thêm các yếu tố diễn đạt và có phong cách tốt.

Kích thích sáng tạo

Có thể nói, sơ đồ tư duy là một công cụ nghệ thuật, sự sáng tạo có thể bay xa cũng như người lập sơ đồ có cơ hội thể hiện bản thân qua chính sơ đồ của họ.

Với sự tự do trong diễn đạt, đây là yếu tố kích thích khả năng sáng tạo của con người.

III.Cách thiết kế một sơ đồ tư duy.

Bước 1: Bạn cần chuẩn bị những dụng cụ cần thiết để lập một sơ đồ tư duy, chắc chắn rằng bạn phải có hơn một chiếc bút màu, bạn cũng cần chuẩn bị một tờ giấy (kích thước tùy thích nhưng cũng phải vừa đủ để bạn có thể chứa toàn bộ những gì bạn sắp diễn tả trên đấy);

Bước 2: Dự liệu nội dung mà bạn cần diễn đạt.

Lúc này bạn cần hình thành trong suy nghĩ một loạt các ý tưởng cũng như hình dáng khái quát nhất của sơ đồ.

Bước 3: Hãy bắt đầu từ trung tâm.

Không có quy định bạn phải bắt đầu từ vị trí nào, tuy nhiên, điểm trung tâm chính là điểm thu hút sự chú ý, từ vị trí này bạn sẽ dễ dàng hơn khi triển khai ra các hướng.

Bước 4: Tạo sự nổi bật cho luận điểm.

Luận điểm cần được trình bày ngắn gọn bằng cụm từ, hãy làm cho luận điểm của bạn là tâm điểm chú ý của cả sơ đồ.

Bước 5: Vẽ ra các nhánh từ luận điểm chính.

Từ luận điểm mà bạn đã hình thành, hãy tiếp tục các nhánh lớn, mỗi nhánh biểu thị cho một khía cạnh của luận điểm.

Từ các nhánh chính, chúng ta tiếp tục biểu diễn các ý nhỏ hơn và nhỏ hơn nữa.

Một số lưu ý cho bước này:

ü  Đây là phần trọng tâm của quá trình tạo lập sơ đồ tư duy.

ü  Các nhánh chính cần vẽ to, rõ hơn.

ü  Tốt nhất, mỗi nhánh chính ta chọn một màu sắc riêng.

ü  Cần lưu ý đến tính nhất quán của màu sắc mà ta sử dụng.

ü  Từ ngữ cần ngắn gọn, gợi tả; có thể dùng ngôn ngữ tùy ý của cá nhân sao cho có thể nắm bắt ý nghĩa những gì được diễn đạt trên sơ đồ càng nhanh càng tốt.

ü  Có thể bổ sung hoặc thay thế các từ ngữ bằng ảnh minh họa, nhưng phải đảm bào tính biểu đạt cũng như không để rơi vào tình trạng “trang trí sơ đồ” như vậy sẽ rất mất thời gian.

Bước 6: Kiểm tra tổng quát.

Hãy nhìn một cách tổng quát để đánh giá khả năng ghi nhớ, nhìn nhận vấn đề của ta có tốt hơn so với lúc chưa lập sơ đồ hay không.

Trên đây là các bước cơ bản để lập một sơ đồ tư duy. Để có thể tối ưu hóa cũng như tận dụng được tối đa lợi ich của sơ đồ tư duy, chúng ta cần chú ý đến các thủ thuật sao:

+    Hãy ghi ra tất cả những ý tưởng: Việc lưỡng lự, lựa chọn ý tưởng quá lâu sẽ làm tắc nghẽn dòng tư duy, như vậy đồng nghĩa với việc bạn có thể đã phí phạm bỏ qua những ý tưởng đắc giá.

+    Không nên xóa đi những gì đang biểu đạt: Khi lập sơ đồ tư duy, không nên có khái niệm “làm nháp”, “làm thử” mà luôn luôn là bắt tay vào làm thật. Bạn có thể xóa những gì bạn cho là thừa sau khi bạn cho là mình đã hoàn thành sơ đồ, nhưng tuyệt đối không được xóa ý tưởng ngay trong quá trình tạo lập. Việc này sẽ làm bạn bối rối, phân tâm.

+    Tập thói quen lập sơ đồ: Đây có lẽ là yếu tố quan trọng nhất của việc vận dụng sơ đồ tư duy. Bắt đầu từ những gì đơn giản rồi sẽ có lúc ta giải quyết được những điều lớn lao nhất, phức tạp nhất.

+    Học hỏi những người kinh nghiệm luôn là điều đáng khuyến khích và mỗi người cũng cần những phương cách riêng, những kinh nghiệm riêng để vận dụng tốt sơ đồ của chính mình.

Cảm ơn bạn đã quan tâm đến chủ đề